Neşet Ertaş Kimdir?

Neşet Ertaş: Bozkırın Tezenesi

Neşet Ertaş, Türk halk müziğinin eşsiz ve en etkili ozanlarından biri olarak kabul edilir. "Bozkırın Tezenesi" lakabıyla anılan Ertaş, 1938 yılında Kırşehir'in Çiçekdağı ilçesine bağlı Kırtıllar köyünde dünyaya gelmiş, 25 Eylül 2012'de İzmir'de hayata veda etmiştir. Abdal geleneğinin son büyük temsilcisi olan Neşet Ertaş, halk müziğini kendine has üslubuyla icra ederek geniş kitlelere ulaştırmış ve geride ölümsüz bir kültürel miras bırakmıştır.

Hayatı ve Sanat Yaşamının İlk Adımları

Neşet Ertaş'ın babası, yine usta bir saz ve söz ustası olan Muharrem Ertaş'tır. Annesi Döne Hanım'ı küçük yaşta kaybeden Ertaş, çocukluğunu yoksulluk ve zorluklar içinde, Yozgat, Kırşehir ve Konya civarında göçebe bir yaşam sürerek geçirmiştir. Babasının yanında bağlama çalmayı ve âşık geleneğini henüz ilkokul sıralarındayken öğrenmiş, hatta 8 yaşında keman çalmaya başlamıştır. Okulu bırakmak zorunda kalarak 12 yaşında Kırşehir'i terk etmiş; önce Nevşehir'e, ardından diğer şehirlere geçerek düğünlerde ve şenliklerde saz çalıp türkü söyleyerek geçimini sağlamıştır.

Sanat Kariyeri ve Ustalık Dönemi

1957 yılında İstanbul'a gelerek sanat hayatına profesyonel anlamda ilk adımını atmıştır. İstanbul'da müzikli gazinolarda bir süre çalıştıktan sonra Ankara'ya geçmiştir. Aynı yıl çıkardığı ilk plağı "Neden Garip Garip Ötersin Bülbül" ile kısa sürede büyük ilgi görmüş ve geniş kitleler tarafından tanınmıştır. Ankara Radyosu'nda çalışarak sesini daha da geniş kitlelere duyurmuş, radyo aracılığıyla halk müziğinin yaygınlaşmasında önemli bir rol oynamıştır. Bu dönemde halkın sesi olmuş ve bozlak türünün yaşayan ustası olarak kabul görmüştür.

1970'li yıllarda çıkardığı plaklar ve verdiği konserlerle halkın gönlünde taht kuran Ertaş, ellerinde oluşan sinirsel bir hastalık nedeniyle bağlama çalamaz hale gelmiş ve sahnelere ara vermek zorunda kalmıştır. Bu süreçte tedavi amacıyla Almanya'ya gitmiş ve yaklaşık 20 yıl boyunca yurt dışında sahne alarak geçimini sağlamıştır.

1990'lı yılların başında Türkiye'ye dönen Neşet Ertaş'a, İstanbul Teknik Üniversitesi Devlet Konservatuvarı tarafından fahri doktora unvanı teklif edilmiştir. Ertaş'ın bu teklife verdiği, "Ben bu toprakların çocuğuyum, okulum yok, mektebim yok. Benim ustam halktır." cevabı tarihe geçmiştir. Bu sözleriyle halk müziğinin akademiyle değil, halkın içinde yoğrularak öğrenilmesi gerektiğini vurgulamıştır.

Sanat Anlayışı, Albümleri ve Eserleri

Neşet Ertaş'ın sanatı, Anadolu'nun köklü ozanlık geleneğinin bir devamı niteliğindedir. Eserlerinde aşk, gurbet, ölüm, insanlık halleri gibi evrensel temaları işlemiş; türkülerinde halkın acılarına, sevinçlerine, umutlarına ayna tutmuştur. Müziğinde tasavvufi öğeler de sıkça yer almış, kendine özgü yorumu, derin ve anlamlı sözleri, usta saz çalışıyla dinleyicilerin gönlünde taht kurmuştur.

Besteleri ve yorumlarıyla halk müziğine yeni bir soluk getirmiş, bozlak geleneğini yaşatmış ve gelecek nesillere aktarmıştır. Birçok eseri günümüzde de popülerliğini korumakta ve farklı sanatçılar tarafından yorumlanmaktadır.

Başlıca Albümleri:

• Neden Garip Garip Ötersin Bülbül (İlk plağı, 1957)
• Gönül Dağı
• Zahidem
• Gitme Leylam
• Şirin Kırşehir
• Canım Benim
• Türküler
• Gönül Yarası
• Zülüf Dökülmüş Yüze
• Gel Sevelim
• Vay Vay Dünya
• Kendim Ettim Kendim Buldum
• Kibar Feyzo (Film Müziği)
• Türkülerle Yaşayan Efsane (2000)
• Kalpten Kalbe (2009)

Öne Çıkan Türküleri / Besteleri:

• Acem Kızı
• Gönül Dağı
• Zahidem
• Leylam (Gitme Leylam)
• Neredesin Sen
• Mühür Gözlüm
• Dinek Dağı
• Ah Yalan Dünya
• Yalan mı
• Kendim Ettim Kendim Buldum
• Sevda Olmasaydı
• Kaşların Karasına
• Yar Gönlümü Bilemem

Ertaş, eserlerinde çoğunlukla kendi yazdığı sözleri seslendirmiş, bozlak geleneğini yaşatmakla kalmayıp ona ruh katmıştır. Türküleri, aşk, ayrılık, yoksulluk, kader ve Anadolu insanının iç dünyasını derinlemesine yansıtır.

Filmleri ve Dizileri

Neşet Ertaş'ın doğrudan başrol oynadığı bir film veya dizi bulunmamaktadır. Ancak hayatı ve müziği üzerine çeşitli belgesel ve filmler yapılmıştır. Ayrıca eserleri birçok film ve dizide kullanılmıştır. Özellikle Yılmaz Güney'in yönettiği Kibar Feyzo (1978) filminin müziklerini yapmış ve bu filmdeki "Kibar Feyzo" türküsüyle büyük beğeni toplamıştır. Onun eserleri, Türk sinemasına ve televizyonuna derin bir Anadolu ruhu katmıştır.

• "Tezene: Neşet Ertaş Belgeseli" (Yönetmen: Özcan Alper, 2010)
• "Garip Bülbül Neşet Ertaş" (Yönetmen: Ömer Faruk Sorak, 2022): Ertaş’ın hayatını anlatan biyografik bir film olup, ailesinin itirazları nedeniyle tartışmalara yol açmıştır.

Özel Hayatı ve Ailesi

Neşet Ertaş, 1960'lı yılların başında Leyla Ertaş ile evlenmiştir. Bu evlilikten Dilan, Canan ve Hüseyin adlarında üç çocuğu olmuştur. Eşi Leyla Ertaş da saz çalıp türkü söyleyen bir sanatçıydı. Ertaş'ın türkülerinde eşine ve ailesine olan sevgisi, babasından aldığı felsefi derinlikle birleşerek sıkça yer bulmuştur. Sanatçının evliliği uzun sürmemiş ve daha sonra eşinden ayrılmıştır.

Oğlu Hüseyin Ertaş da babasının izinden giderek halk müziğiyle ilgilenmiş ve babasının eserlerini yaşatmak için çalışmalar yapmıştır. Ertaş, yaşamı boyunca sade bir hayat sürmüş; gösterişten, siyasetten ve medyadan uzak durmuş, türküleriyle halkın yanında olmuştur. Kendisini "garip bir ozan" olarak tanımlamış ve "garip" kelimesi şiirlerinde ve sözlerinde sıkça yer bulmuştur.

Ödülleri ve Vefatı

Neşet Ertaş, Türk halk müziğine yaptığı eşsiz katkılardan dolayı sayısız ödül ve unvana layık görülmüştür:

• 1998 yılında Kültür Bakanlığı tarafından kendisine Devlet Sanatçısı unvanı teklif edilmiş, ancak Ertaş bu unvanı "Devletin sanatçısı olmaz, halkın sanatçısı olur" diyerek reddetmiştir. Bu hareketiyle halkın gönlünde ayrı bir yer edinmiştir.
• 2006 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından "Devlet Üstün Hizmet Madalyası" ile ödüllendirilmiştir.
• 2009 yılında UNESCO tarafından "Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı" olarak kabul edilmiştir.
• 2011 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Devlet Konservatuvarı tarafından Fahri Doktora unvanı verilmiştir.
• 2011 yılında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'ne layık görülmüştür.

Neşet Ertaş, uzun süredir mücadele ettiği prostat kanseri nedeniyle 25 Eylül 2012 tarihinde, 74 yaşında İzmir'de tedavi gördüğü hastanede hayata gözlerini yummuştur. Cenazesi memleketi Kırşehir'e getirilmiş ve büyük bir kalabalık eşliğinde Bağbaşı Mezarlığı'na defnedilmiştir. Vefatı tüm Türkiye'yi yasa boğmuş, ardından milyonlarca kişi tarafından sevgi ve saygıyla anılmıştır. Kırşehir'de adına bir kültür merkezi ve heykeli yapılmış, ayrıca "Neşet Ertaş Kültür ve Sanat Merkezi" ile ismi ölümsüzleştirilmiştir.

Mirası ve Etkisi

Neşet Ertaş, Türk halk müziğinin son büyük ozanlarından ve nadir dehalarından biri olarak kabul edilir. Anonim halk kültürünü bireysel yorumuyla yeniden inşa etmiş, hem şehirli hem köylü dinleyicilerin gönlünde taht kurmuştur. Bozlak türünün modern taşıyıcısı olan Ertaş, aynı zamanda Alevi-Bektaşi ve Türkmen kültürlerinin de sesi olmuştur.

Türkülerinde sadece duygular değil, derin bir yaşam felsefesi ve Anadolu irfanı da yer alır. Günümüzde hâlâ pek çok sanatçı tarafından eserleri seslendirilmekte, türküleri nesiller arasında güçlü bir köprü kurmaktadır. "Bozkırın Tezenesi"nin mirası, Türk halk müziği için eşsiz ve tükenmez bir hazine olmaya devam edecektir.