Tarihte Bugün 19 Aralık

 

TARİHTE BUGÜN 19 ARALIK

19 Aralık tarihi, dünya ve Türkiye tarihinde siyasi, askerî, toplumsal, kültürel ve bilimsel açıdan derin izler bırakan olayların yaşandığı son derece önemli günlerden biridir. Bu tarih; milli direnişlerin başlaması, büyük toplumsal kırılmalar, sanat ve bilim dünyasına yön veren doğumlar ve tarihe damga vurmuş kayıplar açısından dikkat çekici bir yere sahiptir.

19 Aralık’ta Türkiye’de Yaşanan Önemli Olaylar

• 1918 – Milli Mücadele’de İlk Kurşun: Dörtyol Direnişi : Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Osmanlı Devleti’nin imzaladığı Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında Anadolu’nun birçok bölgesi işgal edilmeye başlanmıştır. 19 Aralık 1918 tarihinde, Hatay’ın Dörtyol ilçesine bağlı Karakese köyünde Fransız işgal kuvvetlerine karşı ilk silahlı direniş gerçekleşmiştir. Köylü Mehmet Çavuş (Kara Mehmet) tarafından sıkılan bu kurşun, Türk Milli Mücadelesi’nin fiilen başlayan ilk silahlı direnişi olarak kabul edilir. Bu olay, halkın işgallere karşı sessiz kalmayacağını göstermesi bakımından son derece sembolik bir öneme sahiptir.
• 1919 – Mustafa Kemal Paşa’nın Ankara Yolculuğu : Mustafa Kemal Paşa ve Temsil Heyeti üyeleri, Sivas Kongresi’nin ardından 19 Aralık 1919’da Sivas’tan Ankara’ya doğru yola çıktı. Bu yolculuk, Milli Mücadele’nin idari ve siyasi merkezinin Ankara olacağının habercisiydi. Ankara, coğrafi konumu, demiryolu bağlantıları ve işgal güçlerinden görece uzak oluşu nedeniyle stratejik bir merkez olarak seçilmişti. Bu karar, Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atılmasında belirleyici oldu.
• 1966 – İlk Yerli Seri Üretim Otomobil: Anadol : Koç Grubu tarafından geliştirilen ve Türkiye’nin seri üretimle satışa sunulan ilk yerli otomobili olan Anadol, 19 Aralık 1966 tarihinde piyasaya çıktı. Cam elyafı gövdesi, yerli mühendislik katkıları ve uygun fiyat politikasıyla dikkat çeken Anadol, Türkiye’de otomotiv sanayisinin gelişiminde önemli bir dönüm noktası oldu. 26.800 liralık peşin satış fiyatıyla sunulan araç, orta sınıf için otomobil sahibi olmayı mümkün kıldı.
• 1978 – Kahramanmaraş Olayları : 19 Aralık 1978’de Kahramanmaraş’ta başlayan ve günlerce süren olaylar, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en acı ve travmatik toplumsal çatışmalarından biri olarak kayıtlara geçti. Mezhepsel ve ideolojik gerilimlerin tetiklediği olaylarda resmi rakamlara göre 100’den fazla kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı ve binlerce insan evsiz kaldı. Bu olaylar, ülkede sıkıyönetim ilan edilmesine ve 1980 askerî darbesine giden sürecin hızlanmasına yol açtı.
• 2000 – “Hayata Dönüş Operasyonu” : F tipi cezaevlerine geçişi protesto eden tutuklu ve hükümlülerin başlattığı ölüm oruçları üzerine, 19 Aralık 2000’de Türkiye genelindeki 20 cezaevinde eş zamanlı olarak “Hayata Dönüş Operasyonu” adı verilen geniş çaplı bir müdahale gerçekleştirildi. Operasyon sırasında çok sayıda mahkûm hayatını kaybetti, yüzlercesi yaralandı. Olay, Türkiye’de insan hakları, cezaevi reformları ve devletin güç kullanımı konularında uzun yıllar süren tartışmalara neden oldu.

19 Aralık’ta Dünyada Yaşanan Önemli Olaylar

• 1154 – II. Henry’nin Taç Giymesi : Norman kökenli II. Henry, 19 Aralık 1154’te Westminster Abbey’de taç giyerek İngiltere Kralı oldu. Böylece Plantagenet Hanedanı resmen başlamış oldu. II. Henry, hukuk reformları, merkezi otoritenin güçlendirilmesi ve feodal yapının yeniden düzenlenmesiyle İngiliz devlet geleneğinin temellerini attı. Jüri sisteminin gelişmesi onun döneminde hız kazandı.
• 1777 – George Washington’un Valley Forge’a Girişi : Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında General George Washington, ordusuyla birlikte 19 Aralık 1777’de Valley Forge’a kış kampı kurdu. Bu kamp dönemi, Amerikan ordusu için açlık, hastalık ve ağır koşullarla geçen son derece zorlu bir süreçti. Ancak bu dönem, ordunun disiplin kazanmasını ve modern bir askerî yapıya kavuşmasını sağladı. Valley Forge, Amerikan bağımsızlık mücadelesinin sembollerinden biri hâline geldi.
• 1843 – “Bir Noel Şarkısı” Yayımlandı : İngiliz yazar Charles Dickens’ın A Christmas Carol (Bir Noel Şarkısı) adlı eseri 19 Aralık 1843’te yayımlandı. Sanayi Devrimi’nin yarattığı toplumsal eşitsizlikleri, yoksulluğu ve vicdan kavramını ele alan eser, kısa sürede büyük yankı uyandırdı. Noel ruhunun evrensel anlamda şekillenmesinde bu kitabın etkisi çok büyük oldu.
• 1946 – Çinhindi Savaşlarının Başlaması : Ho Chi Minh liderliğindeki Vietnamlı güçler, 19 Aralık 1946’da Fransız birliklerine karşı silahlı saldırılar düzenleyerek Çinhindi Savaşı’nı başlattı. Bu çatışmalar, yaklaşık 30 yıl sürecek olan ve Vietnam Savaşı’na kadar uzanan uzun bir mücadele sürecinin başlangıcı oldu.
• 1961 – Hindistan’ın Goa’yı İlhak Etmesi : Hindistan ordusu, Portekiz’in elinde bulunan Goa, Daman ve Diu bölgelerine askerî operasyon düzenleyerek bu bölgeleri ülke topraklarına kattı. Bu gelişme, Portekiz’in Asya’daki sömürge döneminin fiilen sona erdiğini gösterdi.
• 1972 – Apollo 17’nin Dünya’ya Dönüşü : NASA’nın Ay’a gönderdiği son insanlı görev olan Apollo 17, 19 Aralık 1972’de Dünya’ya başarıyla döndü. Bu görevle birlikte insanlığın Ay’a yaptığı doğrudan yolculuklar sona erdi ve uzay araştırmalarında yeni bir dönem başladı.
• 1984 – Hong Kong Ortak Bildirisi : Birleşik Krallık ile Çin Halk Cumhuriyeti arasında imzalanan ortak bildiriyle Hong Kong’un 1997 yılında Çin’e devredilmesi kararlaştırıldı. “Tek ülke, iki sistem” ilkesi ilk kez bu belgeyle uluslararası düzeyde kabul edildi.
• 1998 – Bill Clinton’ın Azil Süreci : ABD Temsilciler Meclisi, Başkan Bill Clinton hakkında yalan yere yemin etmek ve adaleti engellemek suçlamalarıyla azil sürecini başlattı. Bu gelişme, Amerikan siyasi tarihinin en önemli krizlerinden biri olarak kayda geçti.
• 2016 – Andrey Karlov Suikastı : Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Andrey Karlov, Ankara’da bir sanat sergisi açılışında düzenlenen silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti. Olay, Türkiye–Rusya ilişkileri açısından büyük yankı uyandırdı ve uluslararası diplomasi tarihinde nadir görülen suikastlardan biri olarak değerlendirildi.

19 Aralık’ta Doğan Önemli İsimler

• 1852 – Albert Abraham Michelson: Işık hızını ölçen deneyleriyle Nobel Fizik Ödülü alan ilk Amerikalı bilim insanı.
• 1906 – Leonid Brejnev: Sovyetler Birliği’nin en uzun süre görev yapan liderlerinden biri.
• 1915 – Édith Piaf: Fransız müziğinin efsanevi sesi, “Kaldırım Serçesi”.
• 1926 – Fikret Otyam: Türk ressam, gazeteci ve yazar.
• 1934 – Pratibha Patil: Hindistan’ın ilk kadın devlet başkanı.
• 1957 – Okan Bayülgen: Türk televizyoncu, oyuncu ve yönetmen.
• 1980 – Jake Gyllenhaal: Amerikalı sinema oyuncusu.

19 Aralık’ta Hayatını Kaybeden Önemli İsimler

• 1848 – Emily Brontë: “Uğultulu Tepeler”in yazarı.
• 1851 – J. M. W. Turner: İngiliz romantik ressam.
• 1915 – Alois Alzheimer: Alzheimer hastalığını tanımlayan nörolog.
• 1944 – II. Abbas Hilmi Paşa: Osmanlı’nın son Mısır Hidivi.
• 1953 – Robert A. Millikan: Nobel ödüllü fizikçi.
• 1972 – Ahmet Emin Yalman: Türk gazeteci ve yazar.
• 1996 – Marcello Mastroianni: İtalyan sinemasının efsane aktörü.
• 2002 – Memet Fuat: Türk edebiyat eleştirmeni ve yayıncı.

19 Aralık; milli direnişlerin doğuşu, sömürgeciliğin çözülmesi, insan hakları ve devlet–toplum ilişkileri, bilimsel ve sanatsal miras, toplumsal kırılmalar ve dönüşümler açısından tarih boyunca derin izler bırakmış, hem Türkiye hem de dünya tarihi için son derece kritik bir gün olmuştur.